De Klokkenluiderswet in een notendop

1-2023 - 23 december - 5 januari

Op 15 december 2022 werd de Klokkenluiderswet gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

Die wet beoogt de omzetting in het Belgisch recht voor de private sector van de Europese Klokkenluidersrichtlijn 2019/1937. De Klokkenluidersrichtlijn stelt een beschermingsregeling in voor melders van bepaalde inbreuken op het Unierecht.

Als u 50 werknemers of meer tewerk stelt, bent u door de nieuwe wet verplicht een meldingskanaal op te zetten en een procedure voor interne meldingen uit te werken. U moet er ook rekening mee houden dat klokkenluiders worden beschermd tegen represailles.

Hieronder volgen de krachtlijnen van de Klokkenluiderswet die voor ondernemingen van belang zijn.

1. Over welke meldingen gaat het?

Een klokkenluider of – volgens de door de wet gebruikte terminologie – een melder, is een persoon die informatie over inbreuken meldt of openbaar maakt.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:

een interne melding: d.i. het binnen een juridische entiteit van de private sector mondeling of schriftelijk meedelen van inbreuken,

Bepaalde ondernemingen zijn verplicht een intern meldingskanaal in te stellen (zie hieronder).

een externe melding: het mondeling of schriftelijk meedelen van informatie over de inbreuken via een door de overheid op te zetten kanaal,
en een openbaarmaking: het publiek toegankelijk maken van informatie over inbreuken.

Maar let op: de Klokkenluiderswet geldt slechts wanneer de melding betrekking heeft op een aantal specifieke gebieden.

De Klokkenluiderswet geldt enkel voor:

inbreuken die betrekking hebben op de volgende gebieden:
- overheidsopdrachten,
- financiële diensten, producten en markten, voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering,
- productveiligheid en conformiteit,
- veiligheid van het vervoer,
- bescherming van het milieu,
- stralingsbescherming en nucleaire veiligheid,
- veiligheid van levensmiddelen en diervoeders, diergezondheid en dierenwelzijn,
- volksgezondheid,
- consumentenbescherming,
- bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen,
- bestrijding van belastingfraude,
- sociale fraudebestrijding,
inbreuken die schadelijk zijn voor de financiële belangen van de EU,
inbreuken in verband met de interne markt met inbegrip van inbreuken op de EU-regels over mededinging en staatssteun.

In beginsel is de Klokkenluiderswet bovendien slechts van toepassing op:

in de private sector werkzame melders,
die informatie hebben verkregen in een werk-gerelateerde context.

Vallen onder die omschrijving: werknemers, zelfstandigen, aandeelhouders en personen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een onderneming (niet bij het dagelijks bestuur betrokken leden inbegrepen), vrijwilligers, stagiairs en eenieder die werkt onder toezicht en leiding van aannemers, onderaannemers en leveranciers.

Daarnaast beschermt de Klokkenluiderswet ook facilitators (dat zijn personen die een melder vertrouwelijk bijstaan) en derden die verbonden zijn met de melder.

2. Welke ondernemingen moeten een intern meldingskanaal instellen?

Een aantal juridische entiteiten in de private sector moeten kanalen en procedures voor interne melding en voor opvolging opzetten. Daarover moet eerst overleg worden gepleegd met de sociale partners.

aantal werknemers	intern meldingskanaal	inwerkingtreding
0 t.e.m. 49	niet verplicht (uitgezonderd in financiële sector)
50 t.e.m. 249	verplicht (maar zonder verplichting anonieme meldingen te ontvangen)	17 december 2023
250 en meer	verplicht (met verplichting anonieme meldingen te ontvangen)	15 februari 2023

De juridische entiteiten moeten een register bijhouden van elke ontvangen melding.

De procedure voor de interne melding en de opvolging van de meldingen moet aan een aantal in de Klokkenluiderswet bepaalde voorwaarden voldoen.

3. Hoe worden klokkenluiders beschermd?

De Klokkenluiderswet bevat een aantal beschermingsmaatregelen ten voordele van de klokkenluider. Het betreft o.a. de hieronder vermelde maatregelen.

3.1. Verbod op represailles

De Klokkenluiderswet verbiedt represailles tegen de melders.

Zijn verboden:

schorsing, tijdelijke buitendienststelling, ontslag of soortgelijke maatregelen,
degradatie of weigering van bevordering,
overdracht van taken, verandering van locatie van de arbeidsplaats, loonsverlaging, verandering van de werktijden,
het onthouden van opleiding,
negatieve prestatiebeoordeling of arbeidsreferentie,
het opleggen of toepassen van een disciplinaire maatregel, berisping of andere sanctie, zoals een financiële sanctie,
dwang, intimidatie, pesterijen of uitsluiting,
discriminatie, nadelige of ongelijke behandeling,
niet-omzetting van een tijdelijke arbeidsovereenkomst in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, in het geval de werknemer de gerechtvaardigde verwachting had dat hem een dienstverband voor onbepaalde tijd zou worden aangeboden,
niet-verlenging of vervroegde beëindiging van een tijdelijke arbeidsovereenkomst,
schade, met inbegrip van reputatieschade, met name op sociale media, of financieel nadeel, met inbegrip van omzetderving en inkomstenderving,
opname op een zwarte lijst op basis van een informele of formele overeenkomst voor een hele sector of bedrijfstak, waardoor de persoon geen baan meer kan vinden in de sector of de bedrijfstak,
vroegtijdige beëindiging of opzegging van een contract voor de levering van goederen of diensten,
intrekking van een licentie of vergunning.

3.2. Beschermingsmaatregelen

Buitengerechtelijke beschermingsprocedure

Klokkenluiders die menen dat zij het slachtoffer zijn van of bedreigd worden met represailles, kunnen een klacht indienen bij de federale coördinator die een buitengerechtelijke beschermingsprocedure start teneinde het conflict op te lossen.

De federale coördinator gaat het bestaan van een redelijk vermoeden van represaille na. De bewijslast dat het geen represaille is, valt ten laste van de betrokken juridische entiteit. Opmerkelijk is dat de Klokkenluiderswet niet bepaalt hoe lang de omkering van de bewijslast geldt.

Gerechtelijke procedure

Slachtoffers van represailles kunnen ook een beroep inleiden voor de arbeidsrechtbank.

De voorzitter van de arbeidsrechtbank zitting houdend zoals in kort geding kan herstelmaatregelen tegen represailles treffen, met inbegrip van voorlopige maatregelen in afwachting van de gerechtelijke procedure.

Schadevergoeding

Klokkenluiders die het slachtoffer worden van een represaille kunnen een schadevergoeding vorderen tussen 18 en 26 weken loon.

De schadevergoeding kan niet gecumuleerd worden met een vergoeding in geval van kennelijk onredelijk ontslag (zie Sociaal Compendium Arbeidsrecht 2022-2023, nr. 4820).

Als het slachtoffer geen werknemer is, wordt de schade vastgesteld op de werkelijk geleden schade. In dat geval moet het slachtoffer de omvang van de geleden schade bewijzen.

In de financiële sector: verzoek tot re-integratie

In het bijzondere geval van een melding van een inbreuk op het gebied van financiële diensten, producten en markten of rond het voorkomen van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme is in een bijzondere procedure voorzien. Wanneer de werkgever in strijd met het verbod de arbeidsverhouding beëindigt of de arbeidsvoorwaarden eenzijdig wijzigt, kan de werknemer verzoeken hem opnieuw in de onderneming op te nemen.

Welke sancties gelden bij een overtreding van de Klokkenluiderswet?

In het Sociaal Strafwetboek werd voorzien in een sanctie van niveau 4 voor de werkgever, zijn aangestelde of lasthebber die een inbreuk pleegt op de regels over de interne meldingen en hun opvolging en/of geen register bijhoudt van elke ontvangen melding.

Een sanctie van niveau 4 wil zeggen dat de inbreuken kunnen worden bestraft met hetzij een gevangenisstraf van 6 maand tot 3 jaar en een strafrechtelijke geldboete van 4.800 euro tot 48.000 euro of met een van die straffen alleen, hetzij een administratieve geldboete van 2.400 euro tot 24.000 euro (opdeciemen inbegrepen).

De Klokkenluiderswet zelf voorziet ook in een sanctie nl. een gevangenisstraf van 6 maand tot 3 jaar en een strafrechtelijke geldboete van 4.800 euro tot 48.000 euro (opdeciemen inbegrepen) of een van die straffen alleen, voor de juridische entiteit, de leden van haar personeel alsook elke natuurlijke of rechtspersoon die zich schuldig maakt aan bepaalde inbreuken zoals bv. het belemmeren van meldingen of het nemen van represailles tegen melders.

Ann Taghon.

BRON: wet van 28 november 2022 betreffende de bescherming van melders van inbreuken op het Unie- of nationale recht vastgesteld binnen een juridische entiteit in de private sector, BS 15 december 2022.

Archief

Gebruik het zoekvenster bovenaan rechts om te zoeken in de vorige afleveringen(vanaf 1 januari 2018).

contacteer info@soconsult.be voor afleveringen van vóór 1 januari 2018

Inschrijven

Naam:

FamilieNaam:

E-mailadres:

Vorige artikels

Andere kanalen

WikiSoc