Het absolute wapen van de werkgever

De Standaard, vrijdag 5 maart 2021, p. 4

(Ontslag)recht als bevrijding 

Het recht als bevrijding, zo luidt de titel van het Thorbeckecollege dat de betreurde Gentse hoogleraar Marcel Storme in 1975 in Leiden gaf. Dat effect kan het recht blijkbaar in alle rechtstakken hebben, zij het soms met een wrange nasmaak. 

Is in arbeidsverhoudingen het ultieme, het absolute wapen voor de werknemers het recht te staken, voor de werkgever is dat het recht te ontslaan. 

Wijzigen vereist een akkoord van de werknemers... 

Een werkgever die, zoals ISS, de arbeidsvoorwaarden van een of meer werknemers gewijzigd wil zien, heeft daarvoor het akkoord nodig van die werknemer of werknemers. Pacta sunt servanda, ook het individueel sociaal pact dat arbeidsovereenkomst heet (art. 20, 1° en 3°, Arbeidsovereenkomstenwet en art. 1134, eerste lid, BW en Cass. 23 juni 1997, S.96.0047.F). 

Eenzijdig kan een contractpartij de overeenkomst niet wijzigen (art. 1134, tweede lid, BW). Ook dat geldt voor een arbeidsovereenkomst. Ten aanzien van wat overeengekomen is, bestaat voor de werkgever geen ius variandi, geen recht tot eenzijdige wijziging, zo bevestigt de cassatierechtspraak (laatst nog Cass. 13 oktober 1997, C.950.145.F).  

Ook contractueel aan de werkgever het recht toekennen eenzijdig de arbeidsvoorwaarden te wijzigen, kan niet: dergelijk beding is nietig, althans als het slaat op essentiële arbeidsvoorwaarden (art. 25 Arbeidsovereenkomstenwet en Cass. 14 oktober 1991). 

tenzij...

hij het akkoord van de vakbond krijgt...

Gaat het om een collectief verhaal, om een wijziging van de arbeidsvoorwaarden van alle werknemers of een bepaalde groep daarvan, dan zou de werkgever voor zijn verzuchtingen steun kunnen zoeken bij de vakbonden. Kan hij minstens één vakbond overtuigen, dan zou hij tegen de zin van de werknemers de arbeidsvoorwaarden die deel uitmaken van hun individuele arbeidsovereenkomsten, kunnen overrulen door met die vakbonden of vakbond een ondernemings-cao te sluiten die voorziet in arbeidsvoorwaarden die overeenstemmen met wat de werkgever wil. Omwille van de hiërarchie van de rechtsbronnen incorporeren die gewijzigde cao-voorwaarden zich dan in de individuele arbeidsovereenkomsten van de betrokken werknemers en duwen zij de bestaande voorwaarden als nietig weg (art. 51 en 11 Cao-wet). 

Hoewel er precedenten in die zin zijn, ligt medewerking van een vakbond aan de invoering van ongunstigere arbeidsvoorwaarden vanzelfsprekend niet voor de hand. 

of de werkgever naar het ultieme wapen grijpt.

Een andere mogelijkheid is een einde maken aan de rechtsbron die de binding van de arbeidsvoorwaarden meebrengt, de arbeidsovereenkomst zelf. Eens die is verdwenen, kan vrij worden onderhandeld over de arbeidsvoorwaarden waaronder de werknemer opnieuw in dienst zal treden of een andere werknemer dat zal doen. Die voorwaarden kunnen, als zij de hogere rechtsbronnen respecteren, ongunstiger zijn dan die van de beëindigde arbeidsovereenkomst. 

Gaat het over een groep werknemers, dan is sprake van meervoudig ontslag of, als de voorwaarden zijn vervuld, om een collectief ontslag in de technische zin van het woord. 

Dat is blijkbaar de weg die ISS wil inslaan. Kennelijk onredelijk zijn dergelijke ontslagen niet: de werkgever heeft het recht zich te bevrijden en opnieuw te contrateren. Maar dat naar dat wapen grijpen, weerstand opwekt, bewijst de reactie van medewerkers van de Universiteit Antwerpen. 

Insourcing 

Als de universiteit zelf de personeelsleden van ISS zou overnemen, zoals sommige medewerkers van de UA blijkbaar suggereren, dan zou die insourcing een overgang van onderneming zijn en zou de CAO nr. 32bis de betrokken werknemers het behoud van hun arbeidsvoorwaarden verzekeren (art. 7  CAO nr. 32bis). Maar dan is natuurlijk geen sprake van de besparing waarom het blijkbaar te doen is. 

Werknemers, eventueel zelfs alle werknemers van de onderneming, ontslaan en opnieuw in dienst nemen, is uiteraard geen overdracht van onderneming in de zin van de CAO nr. 32bis. Die vereist immers een wijziging van werkgever en die is er niet (art. 1, 1°, en 6, eerste lid, CAO nr. 32bis). 

Slotbedenking 

Voor de naamgenoot van ISS, het International Space Station, liggen – of beter, hangen – de zaken veel eenvoudiger. In de ruimte is er immers geen protocol. Men hoeft er evenmin met beide benen op de grond te staan. En men beschikt er over veel meer beweegruimte. 

Willy van Eeckhoutte 

Archief

Gebruik het zoekvenster bovenaan rechts om te zoeken in de vorige afleveringen(vanaf 1 januari 2018).

contacteer info@soconsult.be voor afleveringen van vóór 1 januari 2018

Inschrijven

Vorige artikels

---

Andere kanalen