Wanneer de prijs van de benzine de druppel te veel wordt

  De Tijd, zaterdag 12 maart 2022, p. 7

De prijs van benzine, diesel en elektriciteit loopt op. Werkgevers die hun werknemers het gebruik voor privédoeleinden van een bedrijfsvoertuig toestaan, zou dat wel eens te veel kunnen worden. Wat als zij beslissen dat voordeel te reduceren of het de werknemer te ontnemen? Of als zij beslissen van de werknemer voor dat gebruik een bijdrage te vragen of de bijdrage waarin is voorzien, te verhogen.

Terecht merkt Isabelle Caluwaerts in bovenstaand artikel in De Tijd op dat de werkgever dat niet zomaar eenzijdig kan doen.

Dat is zeker het geval als het gebruik van een tankkaart van de onderneming voor privéverplaatsingen vastgelegd is in een cao.

Maar eenzijdig het gebruik van de tankkaart beperken of daarvoor een vergoeding vragen of een bestaande vergoeding verhogen, kan evenmin als dat gebruik is opgenomen in de individuele arbeidsovereenkomst of een bijlage daarvan of het voorwerp uitmaakt van een verbintenis door eenzijdige wilsuiting die bijvoorbeeld is vastgelegd in wat men een car policy pleegt te noemen.

Herroeping of herzieningsbeding

Eenzijdig het gebruik van een tankkaart beperken of intrekken zou enkel kunnen als bij de toekenning is bedongen dat de werkgever zich het recht voorbehoudt de toekenning te herzien. “Op bepaalde momenten” zegt Isabelle Caluwaerts, maar het zou even goed “te allen tijde” kunnen zijn.

Bij de formulering moet men wel opletten niet in het drijfzand terecht te komen van artikel 25 van de Arbeidsovereenkomstenwet, op grond waarvan bedingen waarbij de werkgever zich het recht voorbehoudt eenzijdig essentiële bestanddelen van de arbeidsovereenkomst te wijzigen, nietig kunnen worden verklaard. Het privégebruik van een bedrijfsvoertuig vormt inderdaad de tegenprestatie van de arbeid verricht ter uitvoering van de arbeidsovereenkomst en is dus loon. Niet voor niets (en niet ten onrechte) is de term salariswagen ingeburgerd geraakt. Loon is de meest essentiële arbeidsvoorwaarde en daaraan mag eenzijdig niet worden getornd. Maar dan moet het gaan om loon dat is toegekend. Als een cao daartoe niet verplicht, is de werkgever niet gehouden een tankkaart te geven. In dat geval kan hij m.b.t. het recht op een tankkaart of de voorwaarden waaronder hij dat recht toekent, een voorbehoud voor de toekomst bedingen, niet m.b.t. het gebruik van een tankkaart dat het voorwerp uitmaakt van een toegekend, een verworven recht.

En als de werkgever toch eenzijdig aan de tankkaart morrelt?

Impliciet ontslag

Als geen geldig voorbehoud is geformuleerd m.b.t. de toekenning van het recht een bedrijfswagen voor privédoeleinden te gebruiken, kan de werkgever dat recht niet eenzijdig wijzigen. Doet hij dat toch, dan is eigenlijk geen sprake van een wijziging, maar van een contractuele tekortkoming van zijnentwege.

De enige reactie van de werknemer die Isabelle Caluwaerts vermeldt, is toch wel zeer drastisch: impliciet ontslag inroepen. Afgezien van het feit dat de werknemer dan meteen zijn job kwijt is, kan  die weg ook gevaar inhouden.

Wordt het eenzijdig morrelen aan de tankkaart beschouwd als een belangrijke eenzijdige wijziging van het loon, dan is er geen probleem. Wellicht zal in de meeste gevallen worden aanvaard dat dit het geval is. Misschien is zelfs iedere eenzijdige loonsvermindering per definitie als belangrijk te beschouwen.

Wordt een beperkte ingreep in het gebruik van de tankkaart toch beschouwd als onbelangrijk, dan rijst een probleem. De eenzijdige wijziging kan dan niet als impliciet ontslag worden ingeroepen, maar blijft natuurlijk een tekortkoming van de werkgever. Ook als het recht op het gebruik voor privédoeleinden van de bedrijfswagen niet in de arbeidsovereenkomst is bedongen, maar bijvoorbeeld het voorwerp uitmaakt van een car policy, lijkt het te gaan om een contractueel loonbestanddeel. Volgens de klassieke leer van het Hof van Cassatie kan een contractuele tekortkoming aan een zelfs essentieel bestanddeel van de arbeidsovereenkomst maar succesvol als impliciet ontslag worden ingeroepen als de tekortkoming gepaard gaat met of blijk geeft van de wil de arbeidsovereenkomst te beëindigen. Het bewijs daarvan moet worden geleverd (Cass. 22 oktober 2012, S.11.0087). Die wil is bij morrelen aan het tankkaartgebruik toch moeilijk of zelfs niet aan te tonen. Mogelijk kan een beroep op de inmiddels stevig ingeburgerde gemeenrechtelijke figuur van de buitengerechtelijke ontbinding, waarvoor dergelijke vereiste niet geldt, soelaas bieden (M. WALCKIERS, “De intrede van de buitengerechtelijke ontbinding als beëindigingswijze van de arbeidsovereenkomst versus impliciet ontslag”, JTT 2021, 73-89). Maar dan moet het Hof van Cassatie die weg aanvaarden naast (of in de plaats van?) de weg van het impliciet ontslag die het zelf uitwerkte.

Wat als de werknemer zijn job wil behouden?

Vindt de werknemer het niet aangewezen of te risicovol impliciet ontslag in te roepen, dan kan hij uitvoering vragen van de verbintenis die bestaat in het gebruik van de tankkaart volgens de toegezegde modaliteiten. Maar welke werknemer zal, als de werkgever dat weigert, een procedure tegen hem beginnen zonder dat dit, na een verzuring van de relatie, finaliter toch leidt tot een beëindiging van de samenwerking? Een beëindiging zou zelfs het doel zijn dat de werknemer nastreeft als hij eraan zou denken op basis van de ingreep van de werkgever de gerechtelijke ontbinding van de arbeidsovereenkomst te vorderen.

In ieder geval is snel handelen aangewezen. Als de werknemer er te lang mee talmt in actie te komen, loopt hij het risico dat wordt aangenomen dat hij de “wijziging” heeft aanvaard. Die is dan niet meer eenzijdig, maar krijgt de status van “overeengekomen”, zodat het meteen om een echte wijziging van de arbeidsvoorwaarden gaat.

In die omstandigheden zal berusting vaak het enige zijn dat de werknemer overblijft, al gaat het dan niet om berusting in de juridische zin van het woord, maar om het zich gelaten neerleggen bij het onvermijdelijke. Arbeidsverhoudingen zijn nu eenmaal machtsverhoudingen, pleegde een Leuvense hoogleraar arbeidsrecht in het eerste college aan zijn studenten te zeggen.

Willy van Eeckhoutte

Archief

Gebruik het zoekvenster bovenaan rechts om te zoeken in de vorige afleveringen(vanaf 1 januari 2018).

contacteer info@soconsult.be voor afleveringen van vóór 1 januari 2018

Inschrijven

Vorige artikels

---

Andere kanalen